Անկախ այսօրվա՞, թե՞ նախկին Բաղրամյան 26–ից
ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Վերջին օրերին տեղի ունեցած զարգացումների համատեքստում դատական համակարգում փոփոխությունների անհրաժեշտությունը, դատավորների անկախության հարցը շարունակում է օրակարգում մնալ: Իրավապաշտպան Զառա Հովհաննիսյանը նախ նկատում է՝ թեև որոշակի անցում ենք կատարել, այնուամենայնիվ, դատաիրավական համակարգում մնացել են այն մարդիկ, ովքեր նախկին համակարգի մեթոդներով են աշխատում: «Մենք նշված իրավիճակից պետք է եզրակացություններ անենք. արդյո՞ք այս համակարգն ի վիճակի է լուծել այն խնդիրները, որոնք առաջացել են հետհեղափոխական ժամանակահատվածում, ի վիճակի՞ է այսօրվա մարտահրավերներին լուծում տալ, գնահատական տալ նախկին ռեժիմին և ի հայտ բերել այն մեղավորներին, ովքեր պատասխանատու են նման ռեժիմի ձևավորման, հաստատման և կենսունակության համար: Ըստ իս՝ այսօրվա դատաիրավական համակարգն ի վիճակի չէ իրականացնել այդ ամբողջ գործառույթը: Պետք է ստեղծել անցումային մարմիններ, որոնք կունենան թե՛ հանրային վստահություն և թե՛ անկախություն՝ գործելու համար: Շատ է խոսվում անցումային արդարադատության մասին, բայց նաև պետք է հասկանալ՝ արդյո՞ք Հայաստանում հանցագործությունների ծավալն այնքան մեծ է, որոնք պետք է արդարադատության այդ մարմինները լսեն: Իմ առաջարկը ճշմարտության հանձնաժողովների հիմնումն է, որը գործել է տարբեր երկրներում: Այդ հանձնաժողովները կհավաքագրեն խնդիրներն իրենց ամբողջ ծավալով, փաստական ու ճշգրտված հանգամանքներով վեր կհանեն ճշմարտությունը: Իսկ մենք այժմ ունենք ասեկոսեներ, որոշ հոդվածների մակարդակով հնչեցված ու նետված մարտահրավերներ, բայց մենք չունենք ճշմարտության բացահայտում. այսինքն՝ ի՞նչ է տեղի ունեցել, արդյո՞ք այդ տեղի ուենցածը ազդել է մարդկանց հետագա կյանքի վրա և ի՞նչ ծավալով է ազդել»,–«Փաստ»–ի հետ զրույցում ասաց իրավապաշտպանը՝ օրինակ բերելով Մարտի 1–ի գործը:
Նրա խոսքով՝ կա փաստահավաք խմբի զեկույցը, որը, թեև շատ խորը փաստագրված է, բայց ինֆորմացիան այնքան մեծ ծավալով հավաքագրված չէ, որ ճշմարտության հանձնաժողովներին բավարար լինի:
«Այդուհանդերձ՝ նոր կառավարությունը համարում է, որ ՀՔԾ–ն և ԱԱԾ–ն ի վիճակի են ամբողջ ծավալով բացահայտել, բայց, օրինակ, ձայնագրությունը ցույց տվեց, որ այնտեղ էլ ամեն ինչ վերահսկվող չէ, ամեն ինչ կայուն չէ: Այսինքն՝ հնարավոր է գաղտնալսել, այս կամ այն բանն անել: Սա խնդիր է: Եթե գտնում են, որ այդ մարմիններն այդքան էլ թափանցիկ չեն գործում, ամուր չեն, կան անվստահելի մարդիկ, և գոյություն ունեն տարբեր կապեր, որոնք կարող են ազդել, ուրեմն՝ պետք է ստեղծվեն ճշմարտության հանձնաժողովներ, որոնք պետք է գույքագրեն հանցագործություններն իրենց ամբողջ ծավալով: Պետք է հաշվի առնել նաև, որ բացի Մարտի 1–ից, մենք ունենք տնտեսական բազմաթիվ խայտառակ հանցագործություններ: Դրանք մարդու իրավունքների տեսանկյունից բավական լուրջ ոտնձգություններ են եղել, դրանց հետևանքով բազմաթիվ ճակատագրեր են խեղվել»,–նկատեց մեր զրուցակիցը՝ հավելելով, որ այդ հանցագործություններին դեռ ո՛չ գնահատական ենք տվել, ո՛չ էլ արդյունք գրանցել:
Ինչ վերաբերում է կոնկրետ դատավորների անկախությանը, դրան հասնելու ճանապարհներին, Զառա Հովհաննիսյանը շեշտեց. «Դատավորներն անկախ լինեն ումի՞ց: Այդ՝ «ումի՞ց» հարցը շատ կարևոր է այս դեպքում: Անկախ լինեն այսօրվա Բաղրամյան 26–ից, թե՞ նախկին Բաղրամյան 26–ից: Հարցը կարևոր է, իսկ հանցավոր շղթայի կապերը խզելը շատ դժվար: Ճշմարտության հանձնաժողովների հիմնումը հնարավորություն կունենան բացահայտել նաև այդ բոլոր կապերը և բացառել ազդեցության գործոնները տվյալ դատավորների վրա: Իհարկե, չեմ բացառում՝ դատաիրավական համակարգում կան անկախ դատավորներ, ովքեր նախկինում չեն ծառայել և հրաժարվել են նման մեթոդներով աշխատել: Բայց նրանց հնարավորություն չի տրվել կարիերայի այնպիսի աճ ունենալ, որ ազդեցություն ունենան համակարգի վրա: Տարիներ առաջ նախկին ՄԻՊ Կարեն Անդրեասյանը մի արտահերթ զեկույց էր հրապարակել դատական համակարգի և արդար դատաքննության վերաբերյալ, որն այդ համակարգի իրական դեմքն էր ցույց տալիս: Զեկույցում նշվել էր, որ գոյություն ունեն երեք խմբի դատավորներ: Առաջին խումբն անվերապահորեն ծառայում է համակարգին և կատարում բոլոր պատվերները, ու առանց հեռախոսազանգի դատական որևէ ակտ տեղի չի ունենում: Այդ դատավորներն ամենասիրվածն են այն ժամանակվա համակարգի կողմից: Երկրորդ խումբը գործել է ազատ, բացառությամբ այն գործերի, որոնք ինչ–ինչ կապեր են ունեցել նախկին համակարգի հետ: 3–րդ խումբը գործել է անկախ, բայց համակարգի համակրանքը չի վայելել. քաղաքական կամ տնտեսական աղմկահարույց գործեր նրանց երբեք չի վստահվել: Հիմա այս ամբողջը գոյություն ունի, վերանայել է պետք, որովհետև չի կարելի թույլ տալ, որ այդ դատավորներն այսօր ունենան նաև գործեր, որոնք հանրության համար հույժ կարևոր նշանակություն ունեն»:
Զառա Հովհաննիսյանը նշեց, որ պետք է հաշվի առնել, որ այդ դատավորները նախկին համակարգի անվերապահ վստահությունն են ունեցել. «Անկախ գործել այսօրվա կառավարությունից, այո՛, հնարավոր է, բայց նախկին հանցավոր կապերը չեն քանդվում: Բացի նրանից, որ չեն քանդվում, ունենում են նաև ազդեցության տարբեր մեխանիզմներ՝ սկսած շանտաժից, մինչև ֆինանսա–տնտեսական կախվածություն: Ակնկալել, որ եթե Բաղրամյան 26– ից զանգ չի լինում, նույն դատավորները կգործեն անկախ, խորը միամտություն է»:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում