Հայերեն
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … տասհնգյակ խաղ

ՖՈՏՈ

 Տասհնգյակը մեխանիկական գլուխկոտրուկ խաղ է: Այն իր հանրաճանաչությամբ երրորդ տեղն է զբաղեցնում աշխարհում  Ռուբիկի խորանարդից և փազլներից հետո: Տասհնգյակի դասական տարբերակը 4 x 4 քառակուսի տախտակ է 15 սալիկներով և մեկ ազատ բջիջով: Խաղի նպատակը 1-ից 15-ը թվերի շարք հավաքելն է սալիկները դաշտի երկայնքով  հորիզոնական կամ ուղղահայաց ուղղությամբ տեղափոխելով:

Երկու ամերիկացիներ են պայքարում այդ  խաղի գյուտարար կոչվելու իրավունքի համար՝ շախմատիստ Սեմ Լլոյդը և փոստատար Նոյ Չեպմանը: 1874 թվականին Նոյ Չեպմանն ընկերներին ցուցադրել է այդ գլուխկոտրուկի առաջին տարբերակը: Իսկ 1880 թվականին նա փորձել է արտոնագիր ստանալ իր գյուտի համար, բայց հայտը մերժվել է անհասկանալի պատճառներով: 1891 թվականին Սեմ Լլոյդն է հայտարարել իր գլուխկոտրուկի գյուտի մասին: Հենց նա էր մեծ ջանք ու ժամանակ գործադրել, որպեսզի նոր խաղը  նվաճի ամբողջ աշխարհը: Լլոյդը հանդես է եկել հնարամիտ կոմերցիոն քայլով: Նա հայտարարել է մրցույթ 1000 դոլար մրցանակով, թվերի շարքը հավաքող առաջին մարդու համար: Ընդ որում խաղադաշտում պետք էր փոխել միայն 14-ի և 15-ի տեղերը: Ամբողջ աշխարհն է տարվել այդ թվացյալ պարզ առաջադրանքի լուծմամբ: Բայց ոչ ոք չի շահել մրցանակը: Փաստորեն, Լլոյդը պարզապես տաղանդավոր կերպով ուշադրություն է հրավիրել Տասհնգյակ խաղի նկատմամբ, քանի որ իրականում այդ տարբերակում խնդիրը հնարավոր չէ լուծել:

Տասհնգյակ խաղը խելագարի նման արագորեն սկսել է  տարածվել: ԱՄՆ-ում այն հայտնվել է 1880 թվականի մարտին: Մեկ ամիս անց գլուխկոտրուկը հասել է Կանադա և Ֆրանսիա, իսկ ավելի ուշ Էստոնիայի, Նորվեգիայի, Շվեդիայի, Ավստրիայի, Լատվիայի, Գերմանիայի, Անգլիայի բնակիչներն են սկսել գլուխ կոտրել այդ  խնդրի լուծման վրա: Մայիսին հանելուկը հասել է Ավստրալիա, Դանիա, Մեքսիկա, Իտալիա, Նիդեռլանդներ, Նոր Զելանդիա: Այս երևույթը նույնիսկ սկսել են կոչել «տասհնգյակային խելագարություն»: Արդյունքում խաղը գնվել է միլիոնավոր խմբաքանակներով: Մարդիկ մոռացել են սննդի և քնի մասին: Որոշ ձեռնարկություններում անգամ խաղի նկատմամբ արգելք է մտցվել. աշխատողներին չի թույլատրվել աշխատանքի ժամանակ այն խաղալ, քանի որ մարդիկ  պարզապես մոռանում էին իրենց պարտականությունների մասին:

Տասհնգյակ գլուխկոտրուկի ալգորիթմն այն է, որ եթե թվերի ճիշտ շարքը խառնվում է սալիկները դաշտով տեղափոխելով, ապա խնդիրը լուծում ունի: Բայց, եթե դրանք հանվեն դաշտից և վերադասավորվեն ցանկացած հերթականությամբ, ապա հանելուկը կարող է լուծվել միայն կես դեպքերում: Այդ դեպքում լուծումը միայն խաղադաշտը 360 °-ով պտտելը և սալիկները թափելն է: Մաթեմատիկոսներն անգամ համապատասխան հավասարումներ են ստեղծել, որոնցում  հաշվարկել են որոշակի զուգորդումների լուծման հնարավորությունները:

Գոյություն ունեն տասհնգյակ գլուխկոտրուկի շատ  տարբերակներ: Ոմանց մեջ թվերի փոխարեն հարկավոր է նկար հավաքել: Մյուսներում տառեր են օգտագործում: Հետաքրքիր տարբերակ է «Կախարդական քառակուսի»-ն , որտեղ յուրաքանչյուր շարքի թվերի գումարը պետք է հավասար լինի նույն թվին: 1960-ականներից ի վեր Տասհնգյակի տարբեր տարբերակներ են օգտագործվել արհեստական ինտելեկտի հետազոտություններում: Այս գլուխկոտրուկը դասական խնդիր է եվրիստիկական ալգորիթմների մոդելավորման համար:
 
Կ. Խաչիկյան

Ի՞նչ ստացավ ամերիկաթուրքական քարոզչամեքենան Աբխազիայում ՀԱՄԱՍ-ի գերությունից ազատվելուց հետո 3 պատանդ է հանձնվել Գազայի Կարմիր Խաչին Ադրբեջանական վանդալիզմ․ Գագա Սբ․ Սարգիս վանքի արձանագրության վերջին կտորը անհետացած է Էրդողանն ու Մակրոնը քննարկել են երկկողմ, տարածաշրջանային և համաշխարհային հարցեր Քեթի գյուղում անասանակեր է այրվել Գնդակոծվել է Դոնեցկը, երիտասարդ աղջիկ է մաhացելԱվտոբուսի GPS սարքը թույլ է տալիս հետևել դրա տեղաշարժին․ ինչպես օգտվել14-ամյա Հակոբը տան միակ տղան էր, տաղանդավոր երաժիշտ․ նոր մանրամասներ Մահացել է հայտնի դերասանի զարմիկըՁյուն է տեղում․ ճանապարհներ են փակվելԹմրամիջnցների վաճառքը «Telegram»-ով շարունակվում էՄիշտ լավ հարաբերություններ եմ ունեցել Վլադիմիր Պուտինի հետ. Թրամփ Ով է այսօր Հրազդանում սպանվածըՂրղըզական խաղողն է ամենաշատն արտահանվել ԵԱՏՄ երկրներ Իշխանությունը կադրային սով ունիԶինվորականների դեմ հետապնդումները նոր թափ են ստանալու Հնարավոր է թույլ ձյուն, օդի ջերմաստիճանը կնվազիԱմերիկյան այցը բացահայտեց Փաշինյանի սնանկությունըՃՏՊ Տավուշի մարզումԱղազարյանը կուսակցության համագումար է անում. կասկածները խորանում են Ստեփանավանում բռնկված հրդեհի հետևանքով 3 տուժածի մոտ առկա են այրվածքներ, նրանք տեղափոխվել են Երևան Ինչ վիճակ է Հայաստանի ճանապարհներին ԲԿ-ից հաղորդում է ստացվել, որ անհայտ քաղաքացին մեքենայով սպանված քաղաքացի է տեղափոխել իրենց մոտՆար-Դոսի փողոցի շենքերից մեկի բակում ոստիկանները հայտնաբերել են ջարդված «Lada Priora», արնանման հետքեր. կան կասկածյալներ Արցախը չէինք կորցնի, ՀՀ-ի տարածքները չէին օկուպացվի, այսքան զոհեր չէին լինի․ Աբրահամյան Մղձավանջային լուսաբաց Ստեփանավանում․ կա զոհ և հոսպիտալացվածներԲոլորը խաղում են իրենց դերը, բայց ոչ ոք չգիտի, թե ինչպես կավարտվի ներկայացումը. «Փաստ»Ռուսաստանցիները սկսել են քիչ մեկնել ՀայաստանThe Jerusalem Post. Ադրբեջանը, կարծես, ագրեսիա է ծրագրում Հայաստանի դեմ, ինչը չի բխում Իսրայելի շահերիցԴուգին. «Էթնիկ երանգավորումներով ահաբեկչություն ռուս հայրենասերների դեմ»Հայտնի են Համահայկական ձմեռային 2-րդ խաղերի շախմատի առաջնության հաղթողները Թյուրքական համախտանիշն Անդրկովկասում որպես հերթական ազդանշան Հայաստանի համարԲազմավեկտորության ճգնաժամը. ի՞նչ հետևանքներ կունենա Հայաստանի համար կտրուկ շրջադարձը. «Փաստ»Գիշերը հրդեհ է բռնկվել Հայաստանի արդարադատության նախարարության վարչական շենքում․ պատմության այս օրը (08 փետրվար)Ինքնաթիռ է կործանվել, 10 մարդ է մաhացել․ Ալյասկա«Կենսուրախ էր, պարզ ու մաքուր, յուրահատուկ երեխա էր». Հայկ Ղուրշուդյանը զոհվել է պատերազմի առաջին օրը Թալիշում՝ հասցնելով երկու տանկ խոցել. «Փաստ»Արտակարգ իրավիճակ՝ Ստեփանավանում․ 27 բնակիչ է տարհանվել«Հրազդան» ԲԿ-ի դիմաց կայանված «Mazda 3»-ում հայտնաբերվել է մաhացած տղամարդՌուսական կողմն Ադրբեջանին ցույց կտա՞ իր տեղը. «Փաստ»Փետրվարի 10-ին բազմաթիվ հացեներ կհոսանքազրկվենԱնբովանդակ ու անարդյունք այց. «Փաստ»Ով է ոստիկանների կողմից բերման ենթարկված հայտնի դերասանը. ինչ է պարզվելՌուբլին արագ տեմպերով աճում է«Երկու հիմնական նպատակ են հետապնդում՝ հարկում, որ կարողանան բյուջեի եկամուտներն ապահովել, և ամբողջ հասարակության տոտալ վերահսկողություն». «Փաստ»Լարսը փակվեցՆոր Կտակարանի այդ ո՞ր արժեքի կամ սկզբունքի հիման վրա են ամենօրյա ստերը, թշնամանք ու ատելություն տարածելը, վերջապես՝ Արցախի ուրացումը. «Փաստ»Հռոմի ստատուտի վավերացումը՝ Փաշինյանի աշխարհաքաղաքական դիլետանտիզմ. «Փաստ»Երկու տարում՝ վեց հանդիպում. ի՞նչ հետաքրքրություններ ունի ԱՄՆ-ն. «Փաստ»Հաջորդը Օնիկ Գասպարյա՞նն է. «Հրապարակ» Որպեսզի բոլորը հայտարարագիր լրացնեն, ամսական միջինն անհամեմատ ավելի շատ մարդ պիտի հայտարարագրի, քան ամբողջ 2023 թվականին լրացրածները միասին. «Փաստ»
Ամենադիտված