ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


«Երևանը կրկին ստիպված կլինի «նվաճել» Մոսկվան, և ոչ թե հակառակը»

ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Regnum.ru-ն գրում է, որ  ՀԱՊԿ անդամ պետությունների ղեկավարների երևանյան գագաթնաժողովը, ի հակառակ որոշ կանխատեսումների, Անդրկովկասում, որտեղ ձևավորվում են աշխարհաքաղաքական նոր իրողություններ, դաշինքի քաղաքականության ուրվագծերը որոշող որոշումների կայացման առումով սենսացիոն չստացվեց: Այն անգամ չի կարելի «սկանդալային» անվանել, ինչպես հիմա անում են որոշ փորձագետներ՝ մատնանշելով այն, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը չի ստորագրել գագաթնաժողովում ներկայացված 17 եզրափակիչ փաստաթղթերից երկուսը։ Դրանք, ըստ Փաշինյանի, «ուղարկվել են վերանայման»։ Խոսքը Հայաստանին օգնություն տրամադրելու որոշման նախագծի և ամփոփիչ հռչակագրի մասին է։ ՀԱՊԿ-ի երկար պատմության մեջ դա առաջին նման դեպքն է։ Գագաթնաժողովում եղել է նաև վարչապետի համապատասխան հայտարարությունը: «Վերջին երկու տարվա ընթացքում Հայաստանը առնվազն երեք անգամ ենթարկվել է ագրեսիայի Ադրբեջանի կողմից,- ասել է նա, - տխուր է այն, որ Հայաստանի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին չի զսպել Ադրբեջանին ագրեսիվ գործողություններից»։ Նա նաև հավելել է, որ կազմակերպությունում Երևանի նախագահության հիմնական ձախողումը համարում է արձագանքի բացակայությունը և հիշեցրել է, որ «Ղազախստանում ՀԱՊԿ-ից մեկ օր պահանջվեց հարցը լուծելու համար»։
Ֆորմալ տեսանկյունից Փաշինյանը իրավացի է: Պայմանագրի 4-րդ հոդվածում ասվում է. «Եթե մասնակից պետություններից մեկը ենթարկվում է ագրեսիայի, ապա դա մասնակից պետությունների կողմից դիտվում է որպես ագրեսիա մասնակից բոլոր պետությունների նկատմամբ»: Բայց արդո՞ք Ղազախստանում արտաքին ագրեսիա էր եղել, և արդյո՞ք նման բան եղել է Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի դեմ։ Այսպիսով, կարևոր է սեպտեմբերի 13-ի գիշերը ադրբեջանա-հայկական սահմանին լարվածության աճի գնահատականը, որը շատ առումներով առեղծվածային է թվում։


Փաստն այն է, որ այդ ժամանակ հակամարտող կողմերը ակտիվ դիվանագիտական ​​երկխոսության մեջ էին տարբեր մակարդակներում և տարբեր միջազգային հարթակներում: Բաքուն և Երևանը ունեն դիրքորոշումների տարբերություններ, բայց ոչինչ չէր կանխագուշակում զինված սրացում։ Ուստի, երբ դա տեղի ունեցավ, հարց առաջացավ դրա պատճառների և այն ուժերի մասին, որոնք շահագրգռված էին իրադարձությունների հենց նման զարգացմամբ։ Իհարկե, Բաքուն և Երևանը միմյանց են մեղադրում խորանալով այսպես կոչված «վիճելի տարածքների» սեփականության շուրջ քննարկումների մեջ։ 


Ո՞րն է ամենակարևոր եզրակացությունը: Մոսկվան կորցնում է իրավիճակի վերահսկողությունը Անդրկովկասում՝ չնայած 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի խաղաղության համաձայնագրի և այլ փաստաթղթերի դրույթները գործնականում կիրառելու ակտիվ ջանքերին։ Երկրորդ եզրակացությունը այն է, որ Բաքուն մատնանշում է խնդրի լուծման ուժային սցենարին անցումը, ինչը, մեր կարծիքով, Երևանի համար անակնկալ չէ։ Միաժամանակ, չգիտես ինչու, լռում է Աղդամի ռուս-թուրքական կենտրոնը, որը հատուկ ստեղծված է հենց իրավիճակը վերահսկելու համար։ Հենց նա էլ պետք է հայտներ զինված բախումներ նախաձեռնողի մասին։ Հայաստանը ձեռնարկում է յուրօրինակ բնույթի պատասխան գործողություններ: Մի կողմից Փաշինյանի կոչը ՀԱՊԿ-ին, Մոսկվային, ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին, մյուս կողմից երկխոսությունը Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի և ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենի հետ։


Մոսկվային այս անգամ էլ հաջողվեց կասեցնել սրացումը, սակայն Երևանն ու Բաքուն դադարել են Մոսկվան դիտարկել որպես միակ բանակցային հարթակ, քանի որ հակամարտության պարույրը նկատելիորեն սաստկացրել է Արևմուտքի քաղաքականությունը տարածաշրջանում։ Խոսքը խաղաղության պայմանագրի մասին է, որը Երևանն ու Բաքուն, կարծես թե, օգոստոսին Բրյուսելում էին պայմանավորվել  մշակել։ Կոնֆլիկտի գոտում արագ հայտնվեցին, այսպես կոչված, ԵՄ  քաղաքացիական առաքելությունը և նույնիսկ ԵԱՀԿ դիտորդները, և խոսվեց Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահներին այլ երկրների ներկայացուցիչներով «նոսրացնելու» մասին։
Այդ իսկ պատճառով ՀԱՊԿ-ի մյուս անդամները կոմբինացիոն այնպիսի բնույթի գործողությունների զգացողություն ունեն, որի նպատակը դաշինքում խառնաշփոթ մտցնելն է։ Սկզբունքորեն Փաշինյանը կարող էր առանց քաղաքական մեծ վնասի ստորագրել գագաթնաժողովի բոլոր եզրափակիչ փաստաթղթերը, բայց որոշեց շանտաժի ենթարկել Մոսկվային և ողջ ՀԱՊԿ-ին նրա դերի հնարավոր թուլացման՝ ընդհուպ մինչև փլուզման նպատակով։ Եվ եթե Բաքուն, լռելյայն խաղալով Երևանի հետ, օբյեկտիվորեն մասնակցել է այդ գործողությանը,  ապա դա իսկապես նպատակ է։ Ինչ վերաբերում է Ալիևի դիրքորոշմանը, ապա այն հաղթական է թվում։ «Նույնիսկ այն կազմակերպություններում, որոնց անդամ չենք, մենք շատ ընկերներ ունենք»,- ասել է  նա որպես օրինակ նշելով ՀԱՊԿ-ը։ 


Բայց փաստն այն է, որ Մոսկվան ադրբեջանա-հայկական խնդիրները այլևս չի դիտարկում որպես բացառապես լոկալ տարածաշրջանային երևույթ, այլ ինտեգրում է դրանք թե՛ Եվրոպայում, թե՛ Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցող մի շարք զուգահեռ գործընթացների և իրադարձությունների մեջ։ Ուստի Ադրբեջանի և Հայաստանի հարաբերությունների վերաբերյալ նրա գնահատականները զուսպ են և նույնիսկ զգուշավոր, քանի որ Արևմուտքից շրջափակման պայմաններում նրա համար կարևոր է պահպանել «Անդրկովկասյան պատուհանը»։ Արդյունքում ստացվում է, որ Բաքուն, չլինելով ՀԱՊԿ անդամ, այդ դաշինքի անդամների հետ հարաբերությունների ավելի լայն շրջանակ ունի, քան Երևանը։ Ուստի Հայաստանի տեսականորեն ենթադրվող շրջադարձը դեպի Արևմուտք կակտիվացնի Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ռազմավարական դաշինքը։ Բայց հիմա ձևավորվող աշխարհաքաղաքական պարադիգմայի հիմնական իմաստն այն է, որ Արևմուտքը հազիվ թե պատրաստ է «ընդունել» Երևանին, տեսանելի չէ նման պատրաստակամություն։ Արդյունքում Երևանը ստիպված կլինի կրկին «նվաճել» Մոսկվան, և ոչ թե հակառակը։ 

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am 

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Most Popular