Ավարտվել է Արցախի Հանրապետության տարածքից բռնագաղթը. պատմության այս օրը (30 սեպտեմբեր)
ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
ՈՐՈՇ ՏՈՆԵՐ – Թարգմանիչի համաշխարհային օր, Աբխազիա՝ Անկախության օր, Բոտսվանա՝ Անկախության օր, Ղազախստան՝ Արդարադատության համակարգի աշխատողների օր, Ուկրաինա՝ Որդեգրման օր և Գրադարանների օր։
ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ
1139 – 11 բալանոց երկրաշարժ է տեղի ունեցել Գանձակում (ներկայիս Ադրբեջանի տարածք), որին զոհ է գնացել մոտ 230 հազար մարդ։
1808 – ռուս գեներալ-ֆելդմարշալ Իվան Գուդովիչը գրավել է Էջմիածինը և ընդհուպ մոտեցել Երևանին։
1915 – Թուրքիայում Ուռհայի ինքնապաշտպանության ժամանակ թուրքական զինված ուժերը հարձակվել են հայկական թաղամասի վրա և մոտ 400 զոհ տալով՝ նահանջել։
1919 – ծնվել է նշանավոր գրող, բանաստեղծ Գևորգ Էմինը։
1930 – ծնվել է թատրոնի ճանաչված դերասանուհի Սվետլանա Գրիգորյանը։
1934 – ծնվել է ճանաչված կինոռեժիսոր, սցենարիստ Հենրիկ Մալյանը։
1985 – վախճանվել է հայ խորհրդային աստղագետ, Միջազգային աստղագիտական միության «Գալակտիկաներ» հանձնաժողովի նախագահ Բենիամին Մարգարյանը։
2003 – վախճանվել է ամերիկահայ իրավաբան Ռոբերտ Քարդաշյանը։
2006 – Երևանում տեղի է ունեցել Ֆրանսիայի հրապարակի բացման հանդիսավոր արարողությունը և «Շառլ Ազնավուրը և իր ընկերները» բացօթյա համերգը։
2010 – Թուրքիայի մշակույթի և տուրիզմի նախարարությունը «Ազգայնական շարժում» կուսակցության Կարսի տարածքային կառույցի ղեկավար Օքթայ Աքթաշին պաշտոնապես թույլատրել է հոկտեմբերի 1-ին նամազ անել Անիի Մայր տաճարում։
2011 – ՀԱԿ-ը ազդարարել է իր շուրջօրյա հանրահավաքների մեկնարկի մասին։
2020 – ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը կոչ է արել Հայաստանին և Ադրբեջանին անհապաղ դադարեցնել ռազմական գործողությունները Լեռնային Ղարաբաղում։
2023 – ավարտվել է Արցախի Հանրապետության տարածքից բռնագաղթը։ Բռնագաղթածների թվաքանակը կազմել է 100480, Արցախի Հանրապետության տարածքում մնացել են մի քանի տասնյակ հայեր։
ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ
1207 – ծնվել է պարսիկ կանոնիկ բանաստեղծ-սուֆի Ջալալեդդին Ռումին։
1399 – Հենրիխ 4-րդը դարձել է Անգլիայի թագավոր։
1452 – գերմանական Մայնցում Հովհաննես Գուտենբերգի կողմից առաջին անգամ տպագրվել է «Աստվածաշունչ»-ը։
1630 – Ամերիկայում կայացվել է առաջին մահվան դատավճիռը Ջոն Բիլլինգտոնի նկատմամբ, և նրան կախել են սպանության համար։
1715 – ծնվել է ֆրանսիացի փիլիսոփա Էտիեն դե Կոնդիլյակը, որը համարվում է ասոցիատիվ հոգեբանության հիմնադիրը։
1791 – տեղի է ունեցել Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտի «Կախարդական սրինգ» օպերայի առաջնախաղը։
1799 – ռուս զորահրամանատար Սուվորովի Շվեյցարական արշավանքի ժամանակ տեղի է ունեցել ճակատամարտ Գլարուսի մոտ։
1809 – ԱՄՆ-ի Ուեյն ամրոցում տեղի է ունեցել պայմանագրի ստորագրում հնդկացիների հետ, ըստ որի վերջիններս ամերիկացիներին են զիջել 3 միլիոն ակր հող։
1846 – Չարլթոնում (ԱՄՆ, Մասաչուսեթս նահանգ) բժիշկ Ուիլյամ Մորտոնը աշխարհում առաջին անգամ ատամ է հանել՝ որպես անզգայացում օգտագործելով դիէթիլ եթերը։
1882 – Էպպլտոնում (ԱՄՆ, Վիսկոնսին նահանգ) Ֆոքս գետի վրա գործարկվել է աշխարհի առաջին հիդրոէլեկտրակայանը, որը սկսել է հոսանք մատակարարել բազմաթիվ սպառողների։ Կայանի հզորությունը կազմել է 12,5 կիլովատ։
1895 – Մադագասկարն անցել է Ֆրանսիայի ենթակայության տակ։
1897 – վախճանվել է միանձնուհի, Կաթոլիկ Սուրբ Թերեզ Լիզյոացին, որը պատմության մեջ այն չորս կանանցից մեկն է, որ արժանացել է Եկեղեցու դոկտորի կոչման։
1901 – Ֆրանսիայում մտցվել է 36 կմ/ժ արագությունը գերազանցող ավտոմեքենաների պարտադիր գրանցում։
1902 – արտոնագրվել է առաջին արհեստական մետաքսը (վիսկոզա)։
1928 – անգլիացի մանրէաբան Ալեքսանդր Ֆլեմինգը հայտարարել է, որ հայտնագործել է առաջին հակաբիոտիկը՝ պենիցիլին։
1929 – Ֆրանկֆուրտ-Մայնում գերմանացի ավտոկոնստրուկտոր Ֆրից ֆոն Օփելը, որը հանրահայտ Ադամ Օփելի թոռն էր, իրականացրել է թռիչք հրթիռային շարժիչով ինքնաթիռով․ 75 վայրկյանում նա կտրել է 3 կիլոմետր։
1954 – անցնելով բոլոր փորձարկումները՝ մարտական հերթապահության է անցել առաջին ատոմային սուզանավը՝ «Նաուտիլուսը» (ԱՄՆ)։
1964 – ծնվել է իտալացի դերասանուհի Մոնիկա Բելուչին։
1975 – հայտնաբերվել է Յուպիտերի արբանյակ Ֆեմիստոն։
1994 – Կանադայի Գերագույն դատարանը որոշել է, որ սեռական ոտնձգությունների մեջ մեղադրվող տղամարդը որպես մեղմացուցիչ հանգամանք կարող է ներկայացնել իր հարբած լինելու փաստը։
1999 – սկսվել է Երկրորդ չեչենական պատերազմը։
2005 – դանիական «Jyllands-Posten» թերթում տպագրվել են իսլամի հիմնադիր Մուհամմեդ մարգարեի ծաղրանկարները, ինչը բողոքի մեծ ալիք է բարձրացրել մահմեդական աշխարհում։
2009 – Եվրամիության հանձնաժողովը եզրակացրել է, որ Հարավային Օսիայում պատերազմը սկսել է Վրաստանը, սակայն մեղադրվել է նաև Ռուսաստանը՝ հակամարտությունը սադրելու և ոչ համարժեք պատասխան տալու մեջ։
2015 – Սիրիայում սկսվել է Ռուսաստանի զինված ուժերի ռազմական օպերացիան։
2022 – Ուկրաինայում հատուկ գործողության ժամանակ Ռուսաստանը՝ ըստ Դոնեցկի, Լուգանսկի, Խերսոնի և Զապորոժիեի մարզերում անցկացված հանրաքվեների արդյունքների, այդ մարզերը ընդգրկել է ՌԴ կազմում։
Կ. Խաչիկյան
