«Ռելոկանտները փորձարկել են Հայաստանը»
ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐKommersant.ru-ն գրում է, որ ռուսները Հայաստան են փոխանցել ավելի քան 2 մլրդ դոլար: 2023 թվականի ութ ամիսների նման տվյալներ է ներկայացրել S&P վարկանիշային գործակալությունը։ Չնայած այդ երկիրն ամենից հաճախ հանդես է գալիս որպես փողի տարանցիկ կետ, սակայն այդ ամենը դեռևս աջակցում է տեղական բանկերին, եզրակացրել են վերլուծաբանները։ Ռուս ձեռնարկատերերը սկսել էին ակտիվորեն տեղափոխել բիզնեսները Հայաստան կամ նոր ընկերություններ բացել այնտեղ սկսած 2022 թվականից։ Համաձայն խորհրդատուների, որոնց հետ զրուցել է Kommersant-ը, նրանց մեծամասնությունը կարողացել է հիմնավորվել այդ երկրում, ընդ որում հիմնականում ՏՏ ոլորտում։ Այն, թե ի՞նչ ռազմավարության են հետևում այդ ընկերությունները, և ի՞նչ դժվարությունների են հանդիպում փորձել է պարզել Kommersant-ի թղթակից Ելենա Իվանովան:
2022 թվականին Հայաստանում օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները հասել են 1 միլիարդ դոլարի, ինչը իշխանությունները պատմական մակարդակ են անվանել։ Միաժամանակ, երկրի ՀՆԱ-ն ակնկալվող 7 %-ի փոխարեն աճել է 12 %-ով։ Վերլուծաբանները դա հիմնականում պայմանավորել են Ռուսաստանից կապիտալի ներհոսքով։ Ոմանք իրենց բիզնեսը տեղափոխել են զգացմունքների վրա և բառացիորեն մի քանի ամիս անց վերադարձել տուն, բայց ձեռնարկատերերի ավելի քան 70 %-ը հաստատվել է ՏՏ ոլորտում, Kommersant-ին հայտնել են տեղափոխման խորհրդատուները։ «Մի քանի ընկերություններ աշխատակազմն ամբողջությամբ են տեղափոխվել անդրկովկասյան հանրապետություն, և մեծամասնությունը, ի վերջո, բիզնես բացելիս աշխատանքի են ընդունել տեղացի տնօրեն և հաշվապահ, իսկ աշխատակիցների մեծ մասը տեղափոխել է այլ երկրներ,- նշել է «Խաչեն» ընկերության հիմնադիր Արմեն Մինասյանը,- ես տրամադրում եմ արտաքին գործառնական կառավարման և հաշվապահական ծառայություններ, և քանի որ հաճախորդները կապվում են ինձ հետ, դա նշանակում է, որ նրանք ավելի հարմարավետ են զգում այն դեպքում, երբ այն առաջադրանքները, որոնք հնարավոր է արտապատվիրել, կատարվում են այս կերպ»:
Հիմնական խնդիրը, որին բախվում են գրեթե բոլոր ձեռնարկատերերը, շուկայի համեստ մեծությունն է։ Դա հատկապես վերաբերում է նրանց, ովքեր պատրաստվում էին ծառայություններ մատուցել տեղական ընկերություններին և քաղաքացիներին։ Հայաստանի բնակչությունը չորս անգամ փոքր է Մոսկվայի բնակչությունից։ Creative Structure ինվենտ-գործակալությունը հույս ուներ Հայաստանում աշխատել Ռուսաստանից հեռացած արևմտյան բիզնեսների հետ: Սակայն այդ հարցում դժվարություններ եղան։ Արդյունքում 2023 թվականի վերջում բիզնեսը գործնականում լքեց երկիրը և սկսեց փնտրել այլ շուկաներ։ Եվ այս հարցում կարող էր օգնել հայկական իրավաբանական անձը, նշել է Creative Structure-ի հիմնադիր Արկադի Սերգեևը: «Քանի որ բնակչության խտությունը ցածր է, շուկայավարման բյուջեն շատ ավելի ցածր է, քան Ռուսաստանում էր: Հայաստանի միջոցով մենք դիտարկում էինք այլ շուկաներ դուրս գալու հնարավորությունը, այդ թվում ԱՄՆ-ի և եվրոպական երկրների շուկաներ»,– բացատրել է նա։
Երևանի ODD Fashioned բարի հիմնադիր Վյաչեսլավ Լանկինն էլ ասել է, որ հիմնականում հաջողվել է հետաքրքրություն առաջացնել ռելոկանտների մոտ, բայց տեղի հանրությանը գրավելը բավականին դժվար է: «Միշտ պետք է հասկանալ տեղական մտածելակերպը։ Հետագծային փաստաթղթերը, որոնք մենք ուղղակի փոխանցում ենք Ռուսաստանից, այնքան էլ լավ չեն աշխատում։ Որոշակի հույս ունեինք, արեցինք, հետո վեց ամիս աշխատեցինք, ու հետո ստիպված պետք է փոխեինք մեր տեսակետն ու վարման ոճը։ Սկզբունքորեն, հիմա, ինչպես սկզբում, մենք ավելի շատ աշխատում ենք վերաբնակիչների, քան տեղի բնակչության համար։ Այստեղ բոլորը ճանաչում են միմյանց և գնում են իրենց ընկերների մոտ, և ժամանակ է պետք, որպեսզի նրանց դարձնես քոնը», - պատմել է նա:
Գործարարների կարծիքով ամենահեշտը եղել է իրավաբանական անձ գրանցվելը և բանկային հաշիվ բացելը, ինչպես նաև անհրաժեշտ փաստաթղթեր ձեռք բերելը։ Տեղական վարկային կազմակերպությունները խստացրել են իրենց համապատասխանության ընթացակարգերը հիմնականում ֆիզիկական անձանց համար։ Ընկերություններին հաջողվում է խուսափել որևէ առանձնահատուկ դժվարությունից, և հարցեր են ծագում միայն նրանց մոտ, ովքեր երկար ժամանակ իրենց հաշիվների վրա շարժ չեն ունեցել։ Սակայն բիզնեսի համար անհրաժեշտ տարածքներ կամ կապալառուներ գտնելը միշտ չէ հեշտ, շարունակել է Վյաչեսլավ Լանկինը: «Դատարկ տարածքներ շատ կան, բայց դրանք գտնելը բավականին դժվար է: Անշարժ գույքի շուկան դեռ մի քիչ անմխիթար վիճակում է: Տեղացիները պարզապես չեն հասկանում, թե ինչպիսի տարածքներ են ձեզ անհրաժեշտ բարի, դիսկոտեկի կամ սրճարանի համար: Նրանք առաջարկում են ամեն ինչ։ Իրավիճակն ավելի լավ է բնակելի տարածքների վարձակալության հարցում, բայց դեռևս խնդիրներ կան կոմերցիոն անշարժ գույքի հետ կապված։ Մենք արդեն վեց ամիս է տարածքներ ենք փնտրում մեր երկրորդ նախագիծը սկսելու համար»,- պատմել է նա։
Ինչպես կանխատեսում է S&P-ը, Հայաստանի տնտեսությունը 2023 թվականի վերջին կաճի 7,5 տոկոսով։ 2024 թվականին միտումը կշարունակվի, իսկ ՀՆԱ-ի աճը կկազմի 4,5 տոկոս։ Եթե, իհարկե, իրավիճակին չմիջամտի աշխարհաքաղաքականությունը։
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը