Կոմբինացիոն խաղը թափ է հավաքում. Փաշինյանի և Ալիևի միջև ինչ-որ փակ պայմանավորվածություններ եղել են
ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Iarex.ru-ն «Լեռնային Ղարաբաղի հայերը դառնում են «Մեծ քաղաքականության» գործոն» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Եվրոպական խորհրդի ղեկավար Շառլ Միշելը հայտարարել է, թե Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարներ Իլհամ Ալիևը և Նիկոլ Փաշինյանը պայմանավորվել են հոկտեմբերի վերջին մասնակցել Բրյուսելում կայանալիք եռակողմ հանդիպմանը։ Դա կլինի այդ մակարդակով բանակցությունների յոթերորդ փուլը։ Ալիևի և Փաշինյանի վերջին հանդիպումը ԵՄ-ում կայացել է հուլիսի կեսերին։ Ավելին, Ալիևն ավելի վաղ Բրյուսելի ձևաչափը որակել էր որպես ոչ պաշտոնական, օժանդակ մեխանիզմ, մինչդեռ Մոսկվան և Վաշինգտոնը պաշտոնական միջնորդներ են Բաքվի և Երևանի միջև բանակցություններում։ Նա ընդգծել է, որ ԵՄ-ն պարզապես «որոշակի գործոն է, որը նվազեցնում է լարվածությունը և թույլ է տալիս Հայաստանի ու Ադրբեջանի առաջնորդներին խոսել ու ավելի լավ հասկանալ միմյանց»:
Գրանադայում հնգակողմ գագաթաժողովին մասնակցելու մերժումից անմիջապես հետո Ալիևի համաձայնությունը Բրյուսելում շուտափույթ հանդիպմանը, նրա հայտարարությունն այն մասին, որ «այդ գործընթացում արտատարածաշրջանային պետությունների համար տեղ չկա», թեև նա նախկինում ակտիվորեն օգտագործում էր եվրոպական հարթակը, կարծես թե որոշակի կարևոր հանգամանքների ճնշման տակ են։ Լեռնային Ղարաբաղում ինտեգրելու մարդ չի մնացել, հայերը հեռացել են։ Սա՝ առաջին հերթին։ Երկրորդ հերթին՝ ուրվագծվել է Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հեռանկարը կորցնելու սպառնալիքը։ Ավելին, Գրանադայում Նիկոլ Փաշինյանը ևս մեկ անգամ հաստատել է, որ ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, ընդ որում՝ դրա տեքստում Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ Բաքվի համար անընդունելի կետեր չկան։ Բացի այդ, Բաքվի համար քաղաքականապես ձեռնտու է ԵՄ-ի միջնորդությամբ համաձայնագրի ստորագրումը, որպեսզի նվազեցնի իր դեմ ուղղված աճող քննադատության ինտենսիվությունը՝ կապված Ղարաբաղի հայերի բռնագաղթի հետ:
Ի դեպ, Գրանադայում Եվրոպական քաղաքական համայնքի երրորդ գագաթաժողովի շրջանակներում Հայաստանի հետ բանակցությունների արդյունքներով ԵՄ կայքում հրապարակված հայտարարությունում ասվում է, որ, ի թիվս Ադրբեջանի ու Հայաստանի հարաբերությունների կարգավորման հարցերի՝ «կապված Ղարաբաղի հայերի վերջին զանգվածային վերաբնակեցման հետևանքների հետ, փախստականները պետք է կարողանան առանց որևէ պայմանի, միջազգային հսկողության ներքո և պատշաճ հարգանքով իրենց տներ և բնակության վայրեր վերադառնալ, օգտվել պատմության, մշակույթի և մարդու իրավունքներից բխող իրենց իրավունքներից»: ԵԱՀԿ գործող նախագահ, Հյուսիսային Մակեդոնիայի արտաքին գործերի նախարար Բուջար Օսմանին իր հերթին լուրջ մտահոգություն է հայտնել և կոչ արել՝ ավելացնել միջազգային աջակցությունն ու մարդասիրական օգնությունը Հայաստանում ապաստան գտած ավելի քան 100 000 ղարաբաղցի հայերին։
Նա ասել է, որ շարունակական միջազգային ներգրավվածությունը կնպաստի տեղում իրավիճակի կայունացմանը և կայուն խաղաղության հասնելու ջանքերին, քանի որ անկախ միջազգային դիտորդական առաքելությունը վստահություն կհաղորդի նրանց, ովքեր ցանկանում են վերադառնալ: Այստեղ հարց է առաջանում, թե ո՞վ է առաջին հերթին միջազգային վերահսկողություն իրականացնելու։ Առայժմ, ինչպես հայտարարել է Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը «Վալդայ» ակումբի հանդիպման ժամանակ, Լեռնային Ղարաբաղը «ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի պատասխանատվության տարածքն է»։ Բայց հիմա կարող են հայտնվել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի անվտանգության այլ հովանավորներ։ Երկրորդ հերթին բացվում է ԵՄ-ի և Ադրբեջանի միջև «Լեռնային Ղարաբաղի հայերի պատմության, մշակույթի և մարդու իրավունքների հանդեպ հարգանքի դրսևորման» վերաբերյալ հատուկ համաձայնագրի պատրաստման հեռանկարը։ Ամեն ինչ գնում է դեպի այն, որ Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների խնդիրը կդադարի լինել միայն Ադրբեջանի իրավասության ոլորտը։
Մինչ այժմ ԵՄ-ն որոշել է նրանց ֆինանսական օգնություն տրամադրել, սակայն ապագայում կքննարկի նրանց տուն վերադառնալու հնարավորությունը։ Բայց Բաքուն դեռ ոչինչ չի արել, որպեսզի հայերը հավատան իրենց անվտանգության ապահովման իրականությանը, համաներում չի հայտարարել, իսկ Լեռնային Ղարաբաղի նախկին ղեկավարներին ձերբակալելով՝ ցույց է տվել, որ շարունակում է «պայքարը անջատողականների դեմ»։ Արդյո՞ք զարմանալի է այն, որ մինչև հոկտեմբերի 4-ը վերաինտեգրման գործընթացին միանալու հայտ էր ներկայացրել ընդամենը 98 հայ։ Ինչ էլ ասեն, դա այն ֆոնն է, որի վրա Փաշինյանն ու Ալիևը ԵՄ միջնորդությամբ, բայց առանց Ֆրանսիայի մասնակցության, փորձում են վերադառնալ բանակցային նախկին սցենարին։ Ինքը՝ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, ասել է, որ «Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական գործողության հետ կապված Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների սահմանումը հակաարդյունավետ կլինի»։
Նա ակնարկել է, որ Ալիևը կարող է «փակվել իր մեջ», և նրա հետ երկխոսությունը շարունակելու հնարավորությունը կկորչի։ Ավելի վաղ Եվրախորհրդարանը Ստրասբուրգում կայացած լիագումար նիստում արդեն ընդունել էր բանաձև, որը դատապարտում էր Ադրբեջանի ռազմական գործողությունը Լեռնային Ղարաբաղում՝ կոչ անելով պատժամիջոցներ կիրառել և վերանայել Բաքվի հետ հարաբերությունները։ Մակրոնի խոսքով, Ֆրանսիան շարունակում է «առաջնագծում լինել Հայաստանին, ներառյալ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը, օգնություն ցուցաբերելու հարցում»։ Ուստի, Ֆրանսիայի նախագահը պաշտպանում է Բրյուսելի միջնորդական դերը և այն, որ «ապագա հանդիպումը կկայանա Մեծ Բրիտանիայում»։ Հետևաբար, Բրյուսելում կայանալիք Ալիև-Փաշինյան հանդիպումը միջանկյալ կլինի, և դժվար թե այնտեղ հրապարակային որոշումներ կայացվեն։
Բայց երբ Միշելն ասում է, որ «մենք գաղտնի օրակարգ չունենք», նա ակնհայտորեն ազնիվ չէ: Փաշինյանի և Ալիևի միջև ինչ-որ փակ պայմանավորվածություններ եղել են: Պատահական չէ նաև, որ Փարիզը հերքել է տեղեկությունները, թե դեմ է Թուրքիայի մասնակցությանը Գրանադայի գագաթաժողովին։ Ի դեպ, Ալիևը Իրանի ճանապարհների և քաղաքաշինության նախարար Մեհրդադ Բազրփաշայի հետ հանդիպման ժամանակ ասել է, որ մոտ ապագայում փոխարտգործնախարարների մակարդակով հանդիպումներ կանցկացվեն «3+3» ձևաչափով (Ռուսաստան, Իրան, Թուրքիա, Ադրբեջան, Հայաստան, Վրաստան) ։ Անդրկովկասյան «տրեկում» կոմբինացիոն խաղը թափ է հավաքում:
Կ. Խաչիկյան
