Համանախագահությունը՝ փակուղու առա՞ջ

Օրերս ԱՄՆ փոխպետքարտուղար Ֆիլիպ Ռիկերը հայտարարել է ռեգիոն համանախագահների այցի մասին, որոնք արդեն եղել են Բաքվում, այնուհետև՝ Երևանում: Դրա ընթացքում քննարկվելու է բանակցային գործընթացը սկսելու հարցը: Այդ առնչությամբ հազիվ թե լինի արագ տեղաշարժ, քանի որ կան մի քանի էական խնդիրներ, այդ թվում՝ Հայաստանի իշխանության հարցը: Ըստ էության՝ բանակցային գործընթացի հեռանկար շոշափելու հայտարարված նպատակի ներքո, Մինսկի խմբի համանախագահները այցելում են թերևս ռեգիոնում սեփական դիրքային ճշգրտումներ իրականացնելու համար: Նույն Ռիկերի հայտարարությունը, որ հարցեր ունեն Ռուսաստանի միջնորդական ջանքով կնքված եռակողմ համաձայնագրի, Թուրքիայի դերի առնչությամբ, հուշում է, որ համանախագահ երկրները մինչ հայ-ադրբեջանական բանակցությունը, ունեն միմյանց հետ քննարկելու և պարզելու շատ հարցեր: Մեծ հաշվով, համանախագահներ Ֆրանսիան ու ԱՄՆ-ն թեև հայտարարում են, որ չեն ճանաչում համաձայնագիրը որպես վերջնական կարգավորում, ընդ որում՝ ԵԱՀԿ նախարարական կոմիտեի շրջանակում նույն տրամաբանությամբ եռակողմ հայտարարությանը միացել էր նաև ՌԴ արտգործնախարար Լավրովը, այդուհանդերձ, կասկածից վեր է մի հանգամանք՝ ստատուս-քվոն ձևավորելու հարցում նրանք առնվազն չեն փորձել խանգարել Ռուսաստանին և Թուրքիային:

Ո՞րն է եղել հաշվարկը, այստեղ հնարավոր է անել տարբեր դիտարկումներ և եզրահանգումներ: Ընդ որում, չկա ԱՄՆ ու Ֆրանսիայի միասնական հաշվարկ: Կա «միասնական» ջանքով ձևավորված նոր ստատուս-քվո՝ հայկական պարտության և կորուստների հաշվին, որտեղ մեկի ջանքը եղել է աշխույժ, մյուսինը՝ պասիվ: Ինչի՞ հետևանք է այդ հանգամանքը, առանձին քննարկման առարկա է: Դա, մեծ հաշվով, հայկական պետականության աշխարհաքաղաքական և արժեհամակարգային, մեղմ ասած, բացթողնման հետևանք է, ինչը հանգել է նրան, որ արցախյան հարցում հաղթող կողմի իրավունքները ստորադասվել են պարտվող կողմի իրավունքներին: Եթե հարցին նայենք ուշադիր և խորքային, ապա խոշոր հաշվով, դա աննախադեպ իրավիճակ է, կամ հազվադեպ, բացառիկ իրավիճակ պատմա-քաղաքական լայն շրջանակում, համաշխարհային պատմության մեջ, երբ թելադրել են ոչ թե պարտվողին, այլ հաղթողին: Միևնույն ժամանակ, սակայն, այդ ելակետից արդյունավետ առաջնորդվելու համար մեզ անհրաժեշտ է գրեթե բացարձակ արդյունավետությամբ վերլուծել նախորդ երեք տասնամյակի ընթացքը, հասկանալ հաղթանակի շարժառիթներն ու պատճառները, հետհեղափոխական ժամանակաշրջանում իրողությունները, համաշխարհային միտումներն ու այդ ֆոնին Հայաստանի ներքին կյանքում տեղի ունեցողի համադրելիությունը և անհամադրելիությունը:

Մինսկի խմբի համանախագահների հետ աշխատանքի արդյունավետ վերսկսման համար մենք ունենք այդ գրեթե մաթեմատիկական ճշգրտությամբ վերլուծությունների, իրողությունների վերհանումների, խաղաղապաշտության կամ ոչմիթիզական ծայրահեղություններից դուրս սառը և սթափ գնահատումների կարիք: Չանենք դա, մենք չենք ունենալու համանախագահների հետ աշխատանքի նոր կոնցեպտ: Առանց կոնցեպտի աշխատանքի ծանրագույն հետևանքը մենք տեսել ենք նոյեմբերի 9-ին: Այն դեպքում, երբ պարտված Ադրբեջանը համանախագահների հետ աշխատում էր իր համար հստակ կոնցեպտով, քայլ առ քայլ գնալով պահանջների կոշտացման, քայլ առ քայլ գնալով իրավունքների ամրապնդման: Չմոռանանք, որ այս օրերին ՄԽ համանախագահ երկրներից Ֆրանսիան, Ռուսաստանը տարբեր առիթներով հիշեցրել են, որ անցնող ժամանակաշրջանում Հայաստանն անգամ չի ճանաչել Արցախի անկախությունը: Այդ հիշեցումը իր տողատակում անկասկած պարունակում էր կարևոր ազդակներ, այդ թվում և այն, որ հնչում էր տարակուսանք, թե այդպես էլ պարզ չի եղել՝ ինչ է ուզում հայկական կողմն ընդհանրապես, ռազմավարական հայեցակարգի մակարդակում:

Անդրանիկ Կիրակոսյան

www.1or.am