ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Կովկասի մեծ վերաբեռնում

ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Ռուսաստանի նման մեծ տերությունը չունի մշտական ​​թշնամիներ կամ մշտական ​​բարեկամներ, այլ միայն մշտական ​​շահեր, գրում է mk.ru-ն: Սկզբից խաղալով «Ռուսաստանի լավագույն ընկերների» դերը ՆԱՏՕ-ի երկրներն անցել են ավելի ծանոթ դերին՝ Մոսկվայի երդվյալ թշնամիների դերին: Եվ այս իրավիճակի վերջը չի երևում։ Բայց Հարավային Կովկասում ամեն ինչ շատ ավելի բարդ է։ Ընդամենը մի քանի տարի առաջ Վրաստանը համարվում էր «ամերիկյան իմպերիալիզմի հավատարիմ կամակատար», Հայաստանը դարավոր սրտացավ բարեկամ, իսկ Ադրբեջանը ոչ թշնամի, բայց նաև ոչ բարեկամ։ Իսկ այսօր «ամերիկյան իմպերիալիզմը» Թբիլիսիին սպառնում է պատժամիջոցներով, պաշտոնական Երևանն անջատում է ռուսական հեռուստաալիքները, իսկ Բաքվի հետ համագործակցությունը անընդհատ ընդլայնվում է։

Ի՞նչ զարմանալի քաղաքական մետամորֆոզներ են տեղի ունենում Հարավային Կովկասում։ ՌԴ ԱԳՆ ՄԳԻՄՕ-ի առաջատար հետազոտող, International Analytics ամսագրի գլխավոր խմբագիր Սերգեյ Մարկեդոնովը մեծատառով փորձագետ է, ով գիտի այն ամենը, ինչ պետք է իմանալ այդ տարածաշրջանի մասին: Եվ ահա նրա տեսլականը տեղի ունեցողի էության մասին:

- Սերգեյ, ի՞նչ աստիճանի կարող է հասնել Ռուսաստանի և Հայաստանի հարաբերությունների սառեցումը, հնարավո՞ր է «ամբողջական ամուսնալուծություն»։

— Եթե վերցնենք կովկասյան տարածաշրջանը, ապա այնպիսի հասկացություններ, ինչպիսիք են «քաղաքական ամուսնալուծությունը», «հեռանալը», «զուգընկերոջ կորուստը» շատ պայմանական են դառնում ոչ միայն երկարաժամկետ, այլ նաև միջնաժամկետ հեռանկարում։ Այո, Միխայիլ Սահակաշվիլիի օրոք Վրաստանը դարձել էր Ռուսաստանի հանդեպ ամենախնդրահարույց և նույնիսկ թշնամական երկրներից մեկը։ Բայց քաղաքական հարաբերությունների վատթարացումը չհանգեցրեց տնտեսական կապերի փլուզմանը։ Ռուսաստանի գործարար ներկայությունը Վրաստանում 2008 թվականից հետո ոչ թե նվազել, այլ աճել է։ Եվս մի քանի բան, որոնք հաճախ անտեսվում են:

Դեռ 2008 թվականին Վրաստանին խոստացել էին ընդգրկել ՆԱՏՕ-ի կազմում։ Բայց Արևմուտքը փաստացի ոչ մի կերպ չարձագանքեց Ռուսաստանի կողմից Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի անկախության ճանաչմանը։ Վրաստանի և Արևմուտքի հարաբերություններում առկա հակամարտությունը հենց այնպես չի ծագել, ինչպես և Մոսկվայի և Երևանի հարաբերություններում առկա խնդիրները։

-Իսկ ե՞րբ են առաջացել այդ խնդիրները։

— Հայաստանը, դեռ 2020 և 2023 թվականների Ադրբեջանի հետ պատերազմներից շատ առաջ, վրդովված էր Մոսկվայի և Բաքվի ռազմատեխնիկական համագործակցության փաստից։ Երևանը միշտ կասկածանքով է վերաբերվել Ռուսաստանի և Թուրքիայի հարաբերություններին և դժգոհ է եղել այդ հարաբերությունների կարգավորումից։ Կարելի է հիշել 2013 թվականը, երբ Հայաստանը երկու քայլ էր հեռու ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրումից, բայց հետո ընտրեց Մաքսային միությունը Մոսկվայի հետ։ Իսկ ինչո՞վ է իրականում առանձնանում Երևանի ներկայիս քաղաքականությունը։

Հայաստանի նախկին երկու առաջնորդները նույնպես ուշադրություն են դարձրել Եվրոպային և ՆԱՏՕ-ին, բայց նրանք երբեք չեն խոսել անվտանգության ոլորտից ռուսական ուժի դուրս մղման մասին։ Այդ մասին խոսում են ներկայիս ղեկավարները՝ վարչապետ Փաշինյանը, ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը և Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը։ Որքանո՞վ է հնարավոր Ռուսաստանի հետ ամբողջական խզումը: Ամբողջականի հարցում վստահություն չկա: Բացի անվտանգությունից, կա նաև տնտեսությունը։ Այն, ինչ մենք այսօր տեսնում ենք, որոշակի հիասթափություն է: Հայ հասարակությունը խիստ զայրացած է Ղարաբաղի կորստից, և եթե ​​դա այդպես չլիներ, Փաշինյանը պարզապես չէր համարձակվի բարձրաձայնել այն, ինչ հիմա բարձրաձայնում է։

-Իսկ ինչու՞ է համարձակվում բարձրաձայնել: 

— Կա եզրակացություն, որ Ռուսաստանը բավականաչափ չի պաշտպանել Հայաստանին։ Կա զանգվածային հոգեբանություն, կա հասարակության մեջ տրավմայի խնդիր։ Դեռևս 90-ականներին Վրաստանն ապրեց Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի կորստի տրավման, և միայն հիմա է տեղի ունենում այդ կորստի ինչ-որ ռացիոնալացում, ինչը նախկինում չէր ընդունվում։ Բայց, ինչպես ցույց են տալիս թե՛ Վրաստանի, թե՛ Ադրբեջանի օրինակները, Ռուսաստանից հետ քաշվելը հետագայում կարող է փոխհատուցվել նույն Ռուսաստանի հետ նոր մերձեցմամբ։ Հավանաբար, դա այնքան էլ արագ չի լինի: Դա մեկ քայլով չի լինի: Բայց, այնուամենայնիվ, պետք չէ վերջակետ դնել ու ասել, որ Հայաստանն ամբողջությամբ գնում է դեպի Արեւմուտք։ Մեկընդմիշտ:

-Ինչի՞ է իրականում ուզում հասնել Փաշինյանը, մի թե՞ Ղարաբաղի կորստի մեղքը բարդել Ռուսաստանի վրա և դրանով իսկ մեղքը շեղել իրենից, թե՞ Հայաստանին տանել արևմտյան ճամբար։

— Կովկասի երկրների ղեկավարների պահվածքը հաճախ շատ քիչ կապ ունի նրանց արժեքային ընտրության հետ։ Փաշինյանն առաջին հերթին լուծում է ներքին քաղաքականության խնդիրները: Նրա համար չափազանց կարևոր է ցույց տալ, որ կորուստների մեջ ոչ թե ինքն է մեղավոր, այլ այսպես կոչված նախկինները, որոնք սխալվել են ռազմավարական պլանավորման մեջ։ Փաշինյանը գիտի փայլուն կերպով լուծել մարտավարական խնդիրները: Նա գիտի, թե ինչպես հաղթել ընտրություններում: Բայց նա շատ չի էլ մտածում Հայաստանի ռազմավարական ապագայի մասին։ Հետևաբար, նրա այս ու այն կողմ ընկնելն այդ պահի մարտավարական խնդիրները լուծելու համար է, բայց որը վտանգավոր է երկարաժամկետ հեռանկարում:

- Իսկ ի՞նչ է սպասվում Հայաստանին:

- Հայաստանի խնդիրն այն չէ, որ Ռուսաստանը լավն է, կամ վատը, այլ այն, որ երկիրը իրական անվտանգային այլընտրանք չունի: Ո՞վ կտրամադրի այն Երևանին: Ֆրանսիան իրո՞ք վաղը կճանաչի Ղարաբաղի անկախությունը, թե՞ իր օտարերկրյա լեգեոնը կուղարկի հայկական սահմանները պաշտպանելու։ Իսկ գուցե՞ հանուն Հայաստանի ԱՄՆ-ը փորձի պատժամիջոցներ կիրառել Թուրքիայի կամ Ադրբեջանի դեմ։ Նմանապես, Հունաստանը, որն այսօր Հայաստանը համարում է իր թերևս ամենաուժեղ դաշնակիցը, բավականին հաջող բանակցություններ է վարում թուրքերի հետ:

Երևանի ինչ-որ ռազմավարական փոխհատուցող ուժի ի հայտ գալու ակնկալիքը, որը կտեղահանի Ռուսաստանին և կդառնա Հայաստանի համար հուսալի վահան, ռազմավարական պլանավորման լուրջ սխալ հաշվարկ է, եթե, իհարկե, նման հաշվարկ կատարվում է:

-Ինչպե՞ս է Փաշինյանն ակնկալում գնալ Արևմուտք, եթե իր երկրի մյուս չափազանց կարևոր գործընկերը՝ Իրանը ԱՄՆ-ի թշնամին է։

— Փաշինյանի և նրա համախոհների թեզը, թե Հայաստանը պարզապես դիվերսիֆիկացնում է հարաբերությունները, լուրջ սխալ է: Թեհրանը, ինչպես և Մոսկվան, չի ցանկանում, որ Կովկասում արևմտյան վեկտորն ուժեղանա և կդիմադրի դրան։

- Մարդը երկու պատերազմում պարտվել է, բայց դեռ մնում է իշխանության ղեկին: Ինչո՞ւ։

- Մի շարք պատճառներով: Դրանք նաև հակառակորդների անհաջողություններն են։ Շատ օբյեկտիվ բաներ են միավորվել։ Օրինակ հակամարտությունն ու պատերազմը առաջացնում են հոգնածություն և հիասթափություն:

— Փաշինյանի ներկայիս հակառակորդներին, օրինակ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանին, պե՞տք է վերաբերվել որպես լուրջ քաղաքական դեմքերի։

- Եթե երկնքում աստղ է շողում, ապա դա նշանակում է, որ դա ինչ-որ մեկին պետք է: Եթե ​​կա նման քաղաքական գործիչների պահանջարկ, ապա ակնհայտ է, որ հասարակության մեջ կա հիասթափություն վարչապետից։ Շատերը չեն ուզում Փաշինյանին: Երրորդ ուժ են ուզում գտնել, քանի որ Փաշինյանը վատն է, բայց հետդարձ էլ չեն ուզում:

— Հայաստանը տնտեսապես շատ կախված է Ռուսաստանից, բայց Երևանում կարծես թե այդ ամենը անտեսվում է։

- Չեմ կարծում, որ անտեսվում է: Նույն Փաշինյանը հիմա ուրախությամբ նախագահում է ԵԱՏՄ-ում: Ավելին, հայկական կողմն այդ կազմակերպությունում ռուսական օրակարգի ծրագիրն ու առաջնահերթությունները վերարտադրում է գրեթե բառացի։ Երևանից կա ուղերձ կենտրոնանալ տնտեսության վրա, իսկ անվտանգությունը թողնել Արևմուտքին։

Նախկինում մոդելն այլ էր. Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում առաջնային էին անվտանգության հարցերը, իսկ տնտեսական ոլորտում Մոսկվայի հետ հարաբերությունները կարող էին նոսրացնել եվրոպական ուղղվածությամբ։ Բայց փաստն այն է, որ Հայաստանի համար տնտեսությունն ու անվտանգությունը տարբեր կշիռներ ունեն։ Անվտանգությունն այսօր էլ առաջնահերթություն է։

-Ի՞նչ շանսեր կան, որ Փաշինյանը Մոսկվայից կպահանջի դուրս բերել ռուսական ռազմաբազան Հայաստանից։

- Շանսերը, իհարկե, մեծ են։ Եվ Մոսկվան, ի դեպ, կարող է առանց որևէ խնդրի համաձայնվել դրան։ Եթե ​​Հայաստանն այլևս չի ուզում այդ բազան, դա, ասենք այսպես, իր ընտրությունն է։ Իհարկե, դա էլ ավելի կվատթարացնի հայ-ռուսական հարաբերությունները և բոլորովին այլ կդարձնի դրանք։ Բայց եկեք ընդունենք այն փաստը, որ այդ հարաբերություններն այսօր արդեն իսկ ուրիշ են:

- Բայց Երևանի նման պահանջը չի՞ վատացնի Հայաստանի անվտանգության վիճակը:

-Իմ տեսանկյունից այո։ Երևանը, ասենք, հույսեր է կապում Ֆրանսիայի հետ։ Ենթադրենք, որ Մակրոնը որոշել է խոսքից գործի անցնել։ Բայց դա անելու համար նրան պետք է զորքեր տեղափոխել կա՛մ Թուրքիայի, կա՛մ Իրանի, կա՛մ Ադրբեջանի տարածքով: Ո՞վ կտա նրան օդ դրա համար...

- Ադրբեջանը ստանալով Ղարաբաղը, դեռ ի՞նչ է ուզում Հայաստանից, և որքա՞ն ցավոտ են նրա այդ ցանկությունները հենց Հայաստանի համար։

- Շատ ցավոտ: Ադրբեջանը ցանկանում է ընդմիշտ փակել հնարավոր վրեժխնդրության հետ կապված հարցերը հիանալի հասկանալով, որ Կովկասում տեսականորեն ցանկացած պարտություն կարելի է հետ բերել։ Այստեղից էլ բխում է Ադրբեջանի ցանկությունը հնարավորինս երաշխավորել իրեն ռևանշից։ Դա է պատճառը, որ նա Հայաստանից պահանջվում է շտկել սահմանադրությունը, շտկել անկախության հռչակագիրը, որը հռչակում է «Հայաստանի և Արցախի միասնությունը»։

Ադրբեջանը նաև կցանկանար ապաշրջափակել տրանսպորտային հաղորդակցությունները; Բաքվի նպատակներն են, որ Հայաստանը մնա ենթակա սուբյեկտ առանց «մեծ հայկական» երազանքների։ Այժմ Ադրբեջանը, ստանալով այն, ինչ արդեն ստացել է, և տեսնելով Ռուսաստանի առաջնահերթությունների որոշակի փոփոխություն, ցանկանում է ամեն ինչում հասնել առավելագույնի։

- Եվ, հաշվի առնելով ուժերի իրական հավասարակշռությունը, ո՞րն է հավանականությունը, որ Բաքուն կկարողանա ամեն ինչում հասցնել առավելագույնի:

-Հավանականությունը մեծ է։ Սա հենց այն դեպքն է, երբ, պատկերավոր ասած, աստղերը համապատասխան են։ Ռուսաստանին պետք է Ադրբեջանը, նա գործընկեր է, որն ակտիվ ռուսաֆոբ դիրքորոշում չի ցուցաբերում, տնտեսական կապեր է պահպանում և այդ շփումներն աճում են։ Ադրբեջանը Թուրքիայի գործընկերն է, մի երկիր, որի հետ Մոսկվան նույնպես այժմ շատ կապեր ունի, նա ՆԱՏՕ-ի միակ անդամն է, որը պատժամիջոցներ չի սահմանել Ռուսաստանի դեմ։ Եվրոպան Ադրբեջանը դիտարկում է որպես էներգիայի մատակարարման այլընտրանքային աղբյուր։

Նույնը վերաբերում է Իսրայելին և ԱՄՆ-ին։ Իսրայելն Ադրբեջանի ռազմատեխնիկական գործընկերն է, իսկ հակաիրանական դաշտում ԱՄՆ-ը պատրաստ է ամեն կերպ օգնել այդ դաշինքին։ Ստացվում է, որ չկա որևէ մեկը, որը կարող է նախատել կամ քննադատել Ադրբեջանին։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am

 

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Most Popular