Ղարաբաղցի փախստականները Հայաստանում անորոշության և աղքատության են բախվում. Reuters

Էլադա Սարգսյանն իր կյանքում երրորդ անգամ է փախստական ​​դարձել։ Նա ծնվել է Բաքվում և լքել հայրենի քաղաքը 1988 թվականին՝ 19 տարեկանում, երբ Խորհրդային Միությունը սկսեց փլուզվել: Քաղաքի երբեմնի մեծաթիվ հայկական փոքրամասնությունը բռնության պատճառով դուրս է մղվեց, գրում է Reuters-ը։

«Սարգսյանն ընտանիքով փախել է Հայաստան, ապա բնակություն հաստատել Լեռնային Ղարաբաղի Ակնաղբյուր գյուղում։ 2020 թվականին նրանք կրկին կորցրին իրենց տունը, երբ Ադրբեջանը, որն այժմ սերտորեն կապված է Թուրքիայի հետ, երկրորդ պատերազմի ժամանակ հետ վերցրեց Ղարաբաղի մեծ մասը, ներառյալ՝ նրանց գյուղը:

2023 թվականի սեպտեմբերին, այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը կայծակնային հարձակման արդյունքում հետ վերցրեց Ղարաբաղի մնացած հատվածը, որը հանգեցրեց բնակչության գրեթե ամբողջական արտագաղթի, Սարգսյանը, որն այժմ 54 տարեկան է, երրորդ անգամ փախավ տնից։

Նա, ինչպես և այդ տարածքում գտնվող մյուս 120,000 էթնիկ հայերը, դիմացավ իննամսյա ադրբեջանական շրջափակմանը և հրաժարվեց հավատալ Բաքվի համառ պնդումներին, որ իր իրավունքները կպահպանվեն որպես Ադրբեջանի քաղաքացի:

«Ես արդեն սովորել եմ դրան», - ասաց Սարգսյանը Մասիս քաղաքում, որտեղ նա այժմ ժամանակավորապես ապրում է լքված մանկապարտեզում՝ ղարաբաղցի 67 այլ փախստականների հետ։ «Շատ դժվար է այն մարդկանց համար, ովքեր առաջին անգամ են լքել իրենց տները։ Նրանք լաց են լինում։ Բայց և այնպես, նրանք էլ գլուխ կհանեն, ինչպես մենք»:

Մասիսը՝ 20 հազարանոց հանգիստ քաղաքը, որտեղ Թուրքիայի հետ փակ սահմանից պարզ երևում է հայկական սուրբ Արարատը, սեպտեմբերից ի վեր հյուրընկալել է Ղարաբաղից մոտ 8000 փախստականի։  

Մասիսում գտնվողներից շատերը ոչինչ չունեն, քանի որ հապշտապ լքել են Ղարաբաղի հեռավոր գյուղերի տներն ու ֆերմաները, երբ Ադրբեջանը սեպտեմբերի 19-ին սկսեց իր վերջին հարձակումը:

34-ամյա Ալինա Հարությունյանն իր հարևաններից մեկին պատկանող արդյունաբերական բեռնատարով տասնյակ մարդկանց հետ փախել է իր Հարությունագոմեր գյուղից։ Այժմ նա, ամուսինն ու չորս երեխաները ապրում են լքված գրադարանի առաջին հարկում գտնվող մեկ սենյակում։

Հայաստանի կառավարությունը նրանց տրամադրել է երկու մահճակալ և միանվագ վճար՝ 100.000 դրամ (250 դոլար), սակայն նրանց բնակարանը կոմունալ հարմարություններ չունի և կահավորված է միայն մանկական սեղաններով ու աթոռներով, իսկ ցուրտը շենք է մտնում դատարկ դռների շրջանակներից։ «Մենք նախկինում հեռուստացույց ունեինք։ Հիմա, երբ երեխաներն ուզում են ինչ-որ բան դիտել, բոլորս հավաքվում ենք մեկ հեռախոսի շուրջ»,- ասաց Հարությունյանը։

Թեև նրա ամուսինը, ով մինչև սեպտեմբեր ծառայել է Ղարաբաղի բանակում, կարող է բանվոր աշխատել հարևան Երևանում, ընտանիքը դեռևս կախված է տեղի բնակիչների բարությունից. «Եթե կարողանայի, կվերադառնայի և կվերցնեի մեր բոլոր իրերը։ Որովհետև այստեղ ես պետք է ամեն ինչ խնդրեմ»։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ օսմանյան թուրքերի կողմից հայերի կոտորածի մասին հիշողությունը, որը փաստացի ոչնչացրեց Թուրքիայի հայ բնակչությանը, խորապես արմատացած է շատ հայերի ժողովրդական հիշողության մեջ: Շատ փախստականներ վախենում են, որ նրանք, հնարավոր է, ստիպված կլինեն նորիցտեղափոխվել:

«Թուրքիան մեզ շատ մոտ է այստեղ՝ Մասիսում»,- ասաց Սարգսյանը։ «Ո՞ւր կարող ենք փախչել հաջորդը։ Ո՞ւր կարող ենք գնալ։ Ի՞նչ կարող ենք մենք անել։ Սա երբևէ կավարտվի՞»։

Մոտ 150 կիլոմետր հյուսիս, Ղարաբաղի մայրաքաղաքից եկած Գասպարյանների ընտանիքի 10 անդամները ապրում են երեք սենյականոց բնակարանում, որը նրանք վարձել են Վանաձորի ծայրամասում։ Ինչպես շատ փախստականներ, նրանք էլ պայքարում էին Հայաստանում աշխատանք գտնելու համար:

Ալվինան՝ 65-ամյա տատիկը, դարձել է ընտանիքի հիմնական կերակրողը, ով մի փոքր գումար է վաստակում՝ տնական «ջինգալ հաց» վաճառելով՝ խոտաբույսերով լցոնված տափակ հացեր։ «Քանի որ այլ եկամուտ չունենք, դա հազիվ հացին է հերիքում»,- ասում է հարսը՝ Նարինեն։

Բարեգործական կազմակերպության աշխատող Լիլիա Աբրահամյանն իր վրա է վերցրել օգնել Վանաձորի 2600 փախստականներից մի քանիսին օգնելու հարցը։ 

Ամեն դեկտեմբեր նա նամակներ է հավաքում 300 աղքատ երեխաներից՝ Սուրբ Ծննդյան նվերների խնդրանքով և գումար՝ նրանց նվերներ գնելու համար: Այս տարի նա լրացուցիչ 200 նամակ է ստացել՝ Վանաձորում բնակվող ղարաբաղցի փախստական ​​երեխաներից։ Խաղալիքների և քաղցրավենիքի փոխարեն որոշներն ավելի գործնական բաներ են խնդրում՝ փոխարինելու այն ամենը, ինչից ծնողները ստիպված են եղել հրաժարվել սեպտեմբերին։ «Մեկը ձմեռային երկարաճիտ կոշիկներ է ուզում, մեկը՝ վերարկու։ Մյուսը մոր համար միկրոալիքային վառարան է ուզում»,- ասաց նա: «Նրանցից մեկը գրել է. «Ինձ ոչինչ պետք չէ, ես ուզում եմ տուն գնալ Ղարաբաղ»։ Մենք գիտենք, որ չենք կարող օգնել դրանում, բայց փորձում ենք ուրախացնել նրանց»: