Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … Վերարկուի կիսագոտի

Առաջին հայացքից դա պարզապես գործվածքի կտոր է մեջքի վրա։ Հաճախ ուղղանկյուն, կարված երկու կոճակներով կամ կեռիկներով։ Հազիվ նկատելի, իսկ երբեմն լիովին անտեսված այդ կիսագոտին կամ ռուսերեն ասած хлястик-ը շարունակում է տարեցտարի հայտնվել վերարկուների, բաճկոնների, բլեյզերների և նույնիսկ բլուզների վրա։ Ավելին, այն այնքան համառորեն է հայտնվում, որ նույնիսկ ամենանորաձև դիզայներները չեն կարողանում հրաժարվել դրանից։ Ինչո՞ւ։

Նման կիսագոտու մասին առաջին հիշատակումները վերաբերում են 18-19-րդ դարերի զինվորական համազգեստներին։ Սկզբում այն վերարկուի պարտադիր տարր էր, որը երկար և ծանր վերնազգեստ էր և որը կրում էին զինվորները եվրոպական բանակներում։ Զինվորական հագուստը պահանջում էր ոչ միայն դիմացկունություն, այլ նաև բազմակողմանիություն, այն պետք է համապատասխաներ տարբեր կազմվածքի մարդկանց և միաժամանակ պաշտպաներ ցրտից, անձրևից և քամուց։ Եվ կիսագոտին կարգավորում էր ծավալը, հավաքում վերարկուն գոտկատեղին՝ թույլ տալով այն հարմարեցնել կազմվածքին։ Այն ամբողջականացնում էր վերարկուի ձևը, կարևոր էր, որ զինվորը գեղեցիկ տեսք ունենար, իսկ ավելորդ գործվածքը չխանգարեր շարժմանը։ Այն ծառայում էր նաև որպես ամրակ, դրան կարելի էր ամրացնել գոտի, դաշույն կամ նույնիսկ փամփշտակալ։ Զինվորները դրա համար գտել են բազմազան, երբեմն անսպասելի կիրառություններ։ Դաշտային պայմաններում այն կարող էր փոխարինել այն լաթին, որով անհրաժեշտ էր արագ սրբել կոշիկները։ Երբեմն այն կախված եղանակից կամ առաջադրանքից օգտագործվում էր վերարկուի եզրը ամրացնելու և դրա երկարությունը կարգավորելու համար։ Իսկ առօրյա կյանքում այն հաճախ վերածվում էր իմպրովիզացված կախիչի․ վերարկուն պարզապես կախում էին կիսագոտուց։ Կար նույնիսկ զինվորական չգրված կանոն․ եթե կորցնում ես կիսագոտին, վերցրու այն ուրիշից։ Փորձառու զինվորները գիշերը հանում էին այն, որպեսզի կանխեն գողանալը։ Վերարկուի վրայի կիսագոտին այնքան տարածված դետալ էր, որ ժամանակի ընթացքում այն դադարել է լինել պարզապես համազգեստի տարր։

19-րդ դարում էլ կիսագոտիներով վերարկուները սկսել են թափանցել քաղաքացիական նորաձևության մեջ։ Սկզբում՝ որպես կարգավիճակի խորհրդանիշ․ պաշտոնյաները, հրշեջները և ավագ դպրոցի աշակերտները հպարտությամբ էին կրում զինվորական հիշեցնող վերարկուներ։ Այն ժամանակ դերձակները արդեն հասկացել էին, որ մեջքի կիսագոտին ոչ միայն հարմարավետ է, այլ նաև ձևավորում է հագուստի ուրվագիծը, արտահայտչականություն է հաղորդում կազմվածքին, ընդգծում է իրանը և կեցվածքը։ Այն հատկապես տպավորիչ է տղամարդկանց հագուստի վրա, քանի որ տեսողականորեն նեղացնելով մեջքը՝ տալիս է սլացիկ տեսք։ Կանանց նորաձևության մեջ դա սկսել են օգտագործել որպես դեկորատիվ շեշտադրում՝ ճարմանդով կամ կոճակներով։

Բայց ինչո՞ւ է այդ կիսագոտին դեռևս կարվում, քանի որ տեխնիկական տեսանկյունից ժամանակակից վերարկուն այլևս դրա կարիքը չունի։ Այսօրվա մոդելների մեծ մասը կարվում է ճիշտ ուրվագծին համապատասխան՝ նախապես որոշված ուրվագիծով և առանց լրացուցիչ ճշգրտումների անհրաժեշտության։ Այնուամենայնիվ, այդ մանրուքը դեռ մնում է և ոչ միայն՝ որպես ավանդույթին հարգանքի տուրք։ Նորաձևության դիզայներները շարունակում են օգտագործել այն որպես արտահայտչական տեխնիկա։ Բրենդների համար, հատկապես դասական ձևերի հետ աշխատողների համար, այն դարձել է կոստյումի պատմության շարունակականությունն ու հարգանքը ցույց տալու միջոց։ Եվ վերջապես, դրա գործառույթը շարունակում է զարգանալ․ այսօր աքսեսուարներ, օղակներ, դեկորատիվ ճարմանդներ են ամրացվում կիսագոտիներին, նույնիսկ եթե այն այլևս անհրաժեշտ չէ իր նպատակային նշանակության համար։

Կ. Խաչիկյան