Հայաստանի գործող իշխանության և Եկեղեցու միջև հարաբերություններում խզումը գնալով խորանում է. «Փաստ»
ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
news-front.su-ն «Հայաստանի գործող իշխանության և Եկեղեցու միջև հարաբերություններում խզումը գնալով խորանում է» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Հայաստանում հասարակական-քաղաքական անկայունության բնորոշ նշան են պարբերաբար սրվող քննարկումները երկրի պատմության և ժամանակակից կյանքում Հայ առաքելական եկեղեցու դերի և տեղի մասին: Գործող Սահմանադրության համաձայն, որը կանգնած է հերթական վերանայման առջև, Հայաստանը աշխարհիկ պետություն է, սակայն 18-րդ հոդվածում նշվում է Հայաստանի Հանրապետությունը ճանաչում է Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցու՝ որպես ազգային եկեղեցու բացառիկ առաքելությունը հայ ժողովրդի հոգևոր կյանքում, նրա ազգային մշակույթի զարգացման և ազգային ինքնության պահպանման գործում:
Ժամանակին անկախության ձեռքբերումը նպաստեց ՀԱԵ-ի ազդեցության մեծացմանը քաղաքական և հասարակական կյանքում: Սակայն երկիր ներթափանցած կրոնական շարժումների և օտար աղանդների ակտիվ գործունեությունը լուրջ մարտահրավեր էին ՀԱԵ-ի և, ընդհանուր առմամբ, հասարակության համար, և գնալով ՀԱԵ-ի հեղինակության և ազդեցության պահպանման խնդիրը ավելի արդիական դարձավ։ Մինչև թավշյա հեղափոխությունը ՀԱԵ-ն սերտ կապեր էր պահպանում գործող իշխանության հետ։ Դա քննադատությունների տեղիք էր տալիս, բայց բնակչության մեծամասնությունը դեռ հակված չէր ամբողջությամբ տարանջատել աշխարհիկ և եկեղեցական իշխանություններին։ Իշխանության գալուց հետո Փաշինյանը նախընտրեց բացահայտ հակամարտության մեջ չմտնել ՀԱԵ-ի հետ, սակայն արևմտամետ ՀԿ-ներ, եկեղեցական այլախոհներ, տարբեր տեսակի երիտասարդական ակտիվիստներ սկսեցին քարոզչական արշավ Գարեգին Բ-ի դեմ, որոնք ուղեկցվեցին Կաթողիկոսի և հոգևորականների նկատմամբ բռնի և վիրավորական գործողություններով։ Այնուամենայնիվ, բողոքի ակցիաները լայն աջակցություն չստացան։
Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում Հայաստանի պարտությունը հայ հասարակությանը շոկի մեջ գցեց, ընդդիմությունը Փաշինյանին մեղադրեց ազգային շահերին դավաճանելու մեջ և պահանջեց նրա անհապաղ հրաժարականը, այդ պահանջը պաշտպանեց նաև Գարեգին Բ կաթողիկոսը՝ կոչ անելով վարչապետին ինքնակամ հրաժարական տալ։ Նա իր այդ «հայրական կոչը» կրկին հնչեցրել է արդեն Արցախը հանձնելուց հետո: Փաշինյանը հերքել է քննադատությունը և ասել, որ «եթե եկեղեցին վատ հարաբերություններ ունի իշխանության հետ, դա նշանակում է, որ եկեղեցին վատ հարաբերություններ ունի Աստծո հետ»։ Նա Եկեղեցուն կոչ է արել «մտածել իր էության, տեսության ու հավատքի մասին», իսկ երկրի ճակատագիրը թողնել իշխանության ձեռքին։ Բացի դա, Փաշինյանը բացասական գնահատական է տվել ՀԱԵ-ի պատմական և ժամանակակից դերին, քանի որ, նրա կարծիքով, նախկինում Հայոց կաթողիկոսները եղել են «արտաքին ազդեցության գործակալներ», և դա շարունակվում է առ այսօր։
1991 թվականին Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակումից հետո հայ ազգին միավորել է եռամիասնության գաղափարախոսությունը (Սփյուռք - Արցախ - Հայաստան): Ընդ որում, Հայաստան ասելով՝ ի նկատի են ունեցել ոչ թե Հայաստանի Հանրապետությունը, այլ հայերի պատմական բնակության շատ ավելի ընդարձակ տարածքները։ Բայց 2018 թվականի թավշյա հեղափոխությունը հանգեցրեց հայ հասարակության գաղափարական ուղենիշների արմատական փոփոխության։ Փաշինյանի քաղաքականությունը կոչված է աջակցել վերազգային օլիգարխիային, որը մերժում է մարդկության էթնոմշակութային բազմազանությունը։ Իրենց քաղաքակրթական ընտրությունը կատարելով հօգուտ «համաշխարհային ժողովրդավարության»՝ Փաշինյանը և նրա համախոհները ձգտում են ինտեգրվել կոլեկտիվ Արևմուտքին իր «համընդհանուր արժեքներով», այսինքն՝ հայ հասարակությունը վերածել անհատների համայնքի («հպարտ քաղաքացիներ»), ովքեր ունեն սեփական մշակութային, կրոնական, սեռային և այլնի ինքնակողմնորոշում:
Դա ենթադրում է ազգային ինքնագիտակցության փոխարինում համընդհանուր «աշխարհի քաղաքացիների» վերազգային ինքնագիտակցությամբ՝ իր ոչ ազգային միասնական կյանքի մոդելով, ավանդական արժեքների ու բարոյականության մերժումով։ Հայաստանում «նախկինների հնացած ժառանգության» մերժման կողմնակիցներն են դրսից ֆինանսավորվող հասարակական կազմակերպությունները, կրոնական կազմակերպությունները և տոտալիտար աղանդները: Միևնույն ժամանակ, տարբեր հասարակական կազմակերպություններ գործում են հիմնականում երիտասարդների շրջանում, մինչդեռ կրոնական կազմակերպությունները ձգտում են իրենց գործունեությանը ներգրավել բոլոր տարիքային կատեգորիաների քաղաքացիների: Նման աղանդների թիվը անընդհատ ավելանում է և, ըստ հայ փորձագետների, արդեն կազմում է երկրի բնակչության ավելի քան 10 տոկոսը (200-350 հազար մարդ):
Ամենաակտիվն ու մեծաթիվը նեոհիսնական աղանդներն են՝ «Կյանքի խոսք», «Նոր սերունդ», «Ռեմա» և այլն: 2018 թվականին հենց աղանդներն էին, որ իրենց տասնյակ հազարավոր հետևորդներին դուրս բերեցին փողոց մեծապես ապահովելով կրիտիկական զանգված, որն էլ, ի վերջո, բերեց իշխանափոխության: Ներկայում միասնական, կազմակերպված և սոցիալապես ակտիվ կրոնական աղանդները և արևմտյան ժողովրդավարության արժեքների կողմնակիցները (երիտասարդական ակտիվիստներից մինչև ԼԳԲՏ և ֆեմինիստական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ) գործում են որպես գործող կառավարության սոցիալական աջակցություն: Միևնույն ժամանակ, Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում պարտությունից հետո հասարակության մեջ առաջացած շփոթությունն ու հուսահատությունը բնակչության մեծամասնությանը վերածել է սեփական շահերի վրա կենտրոնացած «քաղաքական ճահճի»։
Նման իրավիճակում նույն կարգախոսներով հանդես եկող պառակտված ընդդիմության համար դժվար է զանգվածային աջակցություն ստանալ ընտրություններում կամ փողոցային բողոքի ակցիաներում։ Հայաստանի Հանրապետության և հայ ժողովրդի պատմական հեռանկարները որոշվելու են ինչպես աշխարհում տեղի ունեցող գլոբալ փոփոխություններով, այնպես էլ միջազգային ասպարեզում ի հայտ եկող ուժերի հարաբերակցությամբ: Բացի դա, Հայաստանի հեռանկարները որոշվելու են իր քաղաքացիների ընտրությամբ՝ հօգուտ «համընդհանուր արևմտյան արժեքների», կամ էլ հետագա զարգացման՝ հիմնվելով սեփական մշակութային և պատմական ժառանգության վրա։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
